Đọc tiểu thuyết

Càng về sau này, tôi càng ít có hứng thú đọc những thứ không phải là tiểu thuyết. Lý do rất đơn giản: tiểu thuyết cho tôi tự tự do tuyệt đối. 

Về sách phi hư cấu: tôi ít còn nhu cầu tìm hiểu một chủ đề cụ thể nên giảm nhu cầu đọc phi hư cấu. Cũng đỡ tốn tiền mua sách và tốn không gian trữ sách. Vả lại, đọc phi hư cấu, nếu không tỉnh táo rất dễ vâng lời tác giả. Tác giả nói thế nào tin thế ấy. Tác giả phi hư cấu trình bày quan điểm của mình, rồi chứng minh cho quan điểm ấy, cố gắng áp đặt quan điểm của mình. Nếu mình không tự phản biện hoặc không đọc đủ rộng, đọc những quan điểm khác, rất dễ bị tác giả dắt mũi.

Trong khi đó, tác giả tiểu thuyết chỉ kể chuyện. Tác giả tiểu thuyết không cố ép người đọc phải suy nghĩ, hành động theo hướng này hay hướng khác. Tiếp nhận như thế nào là quyền của người đọc. Diễn giải như thế nào là quyền của người đọc. Chính vì vậy, khi đọc tiểu thuyết, người đọc tuyệt đối tự do.

My best reads of 2025

Kể ra thì chưa hết năm, nhưng từ giờ đến cuối năm tôi quyết cày Netflix, nên giờ post những cuốn hay nhất đọc được trong năm cũng là vừa khéo.

 

1/ Solenoid - Mircea Cartarescu

2/ Nostalgia – Mircea Cartarescu

3/ Chuyện kể tình yêu và bóng tối – Amos Oz

4/ Vũ điệu quỷ Satan – Laszlo Krasznahorkai

5/ Tuyết xuân – Yukio Mishima

6/ Death in Spring – Merce Rodoreda

7/ Nghệ nhân và Margarita – Mikhail Bulgakov

8/ Gối đầu lên cỏ - Natsume Soseki

9/ Wide Sargasso Sea – Jeans Rhys

10/ The Dry Heart – Natalia Ginzburg

Trên đây là những cuốn đọc lần đầu. Tính cả đọc lại thì phải kể thêm Trăm năm cô đơn đọc qua bản dịch tiếng Anh, Âm thanh và cuồng nộ, Người thủy thủ bị biển khước từ và Con cú mù.

Mircea Cartarescu trả lời phỏng vấn

Xem toàn bộ cuộc phỏng vấn ở đây

Dưới đây là tóm tắt vài ý:

1/ Mircea Cartarescu viết sách không làm dàn ý, không dựng cốt truyện trước. Ông tuần tự viết tay vào các cuốn sổ và không bao giờ sửa lại. Hằng ngày ông viết hai tiếng, được khoảng một trang. Hôm sau đọc lại viết tiếp. Ông viết 1500 trang của trilogy Orbitor trong 14 năm. Ông ví von viết văn như làm nài ngựa. Thắng môt cuộc đua hay không là do ngựa chứ không phải do nài, nài chỉ có tác động chút ít tới ngựa.

2/ Mircea Cartarescu đọc rất nhiều lĩnh vực khác ngoài văn chương như lượng tử, toán học, thần học, triết học .v.v. (Cái này có thể thấy dấu vết rõ ràng trong tác phẩm của ông). Ông tin rằng nhà văn cần phải đọc rộng.

3/ Viết văn với ông là tìm kiếm sự thật. Người viết văn không mong chờ độc giả hay giải thưởng. Mẫu hình của ông là Kafka.

4/ Mircea Cartarescu là nhà thơ trước khi là nhà văn. Ông từng in tám tập thơ trước khi viết văn. Lý do ông không làm thơ nữa là vì ông nghĩ tám tập là đủ rồi, viết nữa chỉ lặp lại mình.

5/ Ông coi Solenoid là tác phẩm quan trọng thứ hai của mình sau trilogy Orbitor (Blinding), mới chỉ cuốn đầu được dịch sang tiếng Anh. Ông đặc biệt tự hào về cuốn thứ hai trong trilogy này. Cuốn thứ ba trong trilogy là cuốn duy nhất mang màu sắc chính trị. Ông viết cuốn này để trả thù cho chế độc độc tài đã cướp đi tuổi trẻ của ông, để lại những vết sẹo trong ông.

6/ Ngoài Kafka, các nhà văn khác có ảnh hưởng tới ông gồm Proust, Thomas Mann, Hermann Hesse, Thomas Pynchon, các nhà văn Nam Mỹ như Cortazar, Sabato, Borges, GG Marquez, Vargas Llosa. Ông nói các nhà văn Nam Mỹ viết không chỉ bằng trái tim hay não mà bằng toàn bộ cơ thể, gồm cả, chân, tay, đầu, bộ phận sinh dục.

7/ Khi được hỏi vì sao tác phẩm của ông hay trộn lẫn giữa thực tại và những yếu tố hoang đường, kỳ ảo, ông hỏi lại thực tại là gì, cái ta cảm nhận được có phải là thực tại hay không? Bài kiểm tra để biết một thứ có phải là thực tại hay không đó là ta có cảm nhận được nỗi đau hay không. Nếu đau, thì đó là thực tại.

7/ Khi Mircea Cartarescu được yêu cầu chọn một vài cuốn sách trong số các cuốn mà Penguin Random House đã xuất bản để giới thiệu cho độc giả, ông chọn, một cách tương đối ngẫu nhiên, năm cuốn sau:

·       Salammbo - Gustave Flaubert (theo ông là best historical fiction ever written)

·       Remembrance of Things Past - Marcel Proust (không thể nói tới ký ức mà không nói tới cuốn sách này, mà ký ức cũng là chủ đề yêu thích của Mircea Cartarescu)

·       The Waves - Virginia Woolf (beautiful book)

·       The Castle - Franz Kafka (the perfect book)

·       Collected Poems - Allen Ginsberg (visionary)

 

Solenoid của Mircea Cărtărescu - Một mê cung của giấc mơ, khoa học và tuyệt vọng

Solenoid – Mircea Cărtărescu

Một mê cung của giấc mơ, khoa học và tuyệt vọng

(Bản gốc bằng tiếng Anh của Mattias Hansen trên The Modern Literature Society) 

Liệu có điều gì kết nối các nghiên cứu về chiều không gian thứ tư của Charles Howard Hinton, những câu đố bí ẩn của bản thảo Voynich, các thí nghiệm ngạt thở rùng rợn của Nicolae Minovici, nhiệt huyết cách mạng của Ruồi Trâu, đại số Boolean, những giấc mơ hầm hập của người kể chuyện và cả những con mạt? Trong Solenoid của Mircea Cărtărescu, những tuyến truyện tưởng chừng không liên quan này lại đan xen thành một bản tự sự rộng lớn, ám ảnh, mang tính nội quan sâu sắc hòng giải mã kiến trúc ẩn giấu của tồn tại. Cuốn tiểu thuyết đặt ra một câu hỏi vọng lại qua từng chương: liệu có thể tìm thấy ý nghĩa trong một vũ trụ mà những cơ chế vận hành của nó vẫn vượt ngoài khả năng hiểu biết của đầu óc con người?

Ở trung tâm của mê cung này là người kể chuyện — một nhà thơ bất thành, kẻ mang vết thương lòng từ những nhục nhã thời trẻ. Giờ đây, là giáo viên tiểu học trong bầu không khí ngột ngạt của Rumani thời Ceaușescu, anh ta sống trong thực tại đầy trì trệ, hoang mang và đói khát tinh thần. Ban ngày, anh lướt qua các giờ dạy với sự thờ ơ; ban đêm, anh bay lên khỏi giường, dường như được nâng bởi một cuộn solenoid điện từ chôn dưới nền ngôi nhà hình chiếc thuyền kỳ lạ, mua từ ông Mikola bí ẩn nhiều năm trước. Những lần bay lên trong đêm này không chỉ là ảo giác: chúng đánh dấu sự tan biến ranh giới giữa mơ và thực, giữa ý thức bên trong và thế giới bên ngoài.

Cărtărescu tái hiện những cảnh mộng này với sự sống động đáng kinh ngạc. Người kể chuyện lang thang qua các nhà máy bỏ hoang đầy lối đi bí mật, nơi những sinh vật côn trùng ẩn mình sau tường kính; anh gặp gỡ những hình bóng rõ nét tồn tại ở rìa nhận thức; anh lần mò trong một thành phố giãn nở, biến đổi như một sinh vật sống. Điều này tạo ra một cảm giác vừa ngột ngạt vừa phấn khích — một cuộc đào sâu vào thế giới tâm lý của một người không thể tin vào giác quan của mình nhưng vẫn khao khát hiểu chúng.

Điểm nổi bật của Solenoid không chỉ là sự kỳ lạ của các hình ảnh mà còn ở tham vọng trí tuệ. Cuốn tiểu thuyết này được cấu trúc như một cuốn bách khoa toàn thư, tràn ngập các tham chiếu đến siêu hình học, toán học, sinh học, mật mã học, thần bí và các văn bản ngụy thư bằng ngôn ngữ đã thất truyền. Sự uyên bác của Cărtărescu vừa gây choáng ngợp vừa ấn tượng; mức độ nghiên cứu rõ nét và sự dồn dập các chi tiết bản thân nó trở thành một nguyên tắc  về mặt phong cách. Mạch truyện tiến triển qua dòng ý thức dày đặc, thường gấp gáp, xen kẽ những đoạn triết lý ngoại đề dài — những đoạn mà ngay cả Victor Hugo cũng có thể muốn biên tập lại.

Tuy nhiên, những đoạn ngoại đề này lại rất quan trọng để hiểu chiều sâu chủ đề của tác phẩm. Một góc nhìn hữu ích là siêu hình học: sự ám ảnh về chiều không gian, ý thức và giới hạn nhận thức con người gợi nhớ đến Solaris của Stanisław Lem, nơi con người đối mặt với trí tuệ ngoài hành tinh vượt ngoài mọi phạm trù khoa học. Giống Lem, Cărtărescu thách thức giả định rằng thực tại có thể hiểu được chỉ vì chúng ta muốn như vậy. Nếu tồn tại vô số chiều không gian ngoài tầm nhận thức, thì trải nghiệm ba chiều của chúng ta chỉ là cái bóng của một cấu trúc lớn hơn, không thể diễn đạt. Solenoid — vừa là thiết bị thực, vừa là biểu tượng — trở thành cánh cửa dẫn đến không gian không thể tưởng tượng đó.

Một hướng diễn giải khác là phân tích tâm lý và hiện thực xã hội. Theo góc nhìn này, cuốn tiểu thuyết khắc họa sự tan rã dần của tâm lý mong manh bị bào mòn bởi tổn thương tuổi thơ, nỗi lo âu hiện sinh và sự vô vọng cùng cực của cuộc sống dưới chế độ độc tài. Những ảo giác của người kể chuyện có thể là nhận thức siêu hình, hoặc là biểu hiện của tâm thần phân liệt, trầm cảm và cô lập. Cărtărescu để ngỏ sự mơ hồ này, cho phép người đọc dao động giữa lòng trắc ẩn dành cho một tâm trí bị hành hạ và sự kinh ngạc trước biên độ trí tưởng tượng của ông,

Một góc nhìn khác đặt Solenoid vào truyền thống hiện thực huyền ảo. Giống như Márquez trong Trăm năm cô đơn, Cărtărescu dùng yếu tố kỳ ảo không phải để thoát ly thực tại mà để phơi bày những sự thật mang tính biểu tượng sâu sắc hơn. Dù nhân vật bay lên, giao tiếp với sinh vật mộng hay nhìn thấy những chiều không gian khác, những sự kiện này đều là ẩn dụ cho khát vọng tìm kiếm ý nghĩa, sự kết nối và cái siêu việt của con người.

Dù xuất sắc, Solenoid không phải cuốn tiểu thuyết dành cho mọi độc giả. Cấu trúc dàn trải, chi tiết dày đặc và sự cố ý không gắn kết mạch truyện có thể gây choáng ngợp. Đặc biệt, những phần đầu có thể được biên tập kỹ hơn. Nhưng với những ai sẵn sàng tiếp nhận tác phẩm theo kiểu của nó — chậm rãi, chú tâm và cởi mở với sự mơ hồ — sự tưởng thưởng là rất lớn. Cuốn tiểu thuyết sẽ lôi bạn vào mê cung của nó, buộc bạn đối diện với giả định của chính bạn về thực tại, ý thức và giới hạn hiểu biết của con người.

Cuối cùng, Solenoid không nhằm đưa ra câu trả lời mà là sự hoang mang sâu sắc về việc tồn tại. Đây là một tác phẩm đồ sộ, gây bất an và thường xuyên khiến người đọc kinh ngạc, còn đọng lại lâu sau khi lật trang cuối — ấy là minh chứng cho khả năng của Cărtărescu trong việc biến hỗn loạn của tâm trí thành điều gần như thần bí.

Tôi thường tự hỏi liệu cuốn tiểu thuyết này có khép lại hết các mạch truyện không, và dù chưa hoàn toàn được giải quyết, câu chuyện vẫn neo lại bằng một cách rất con người, nhất quán với chủ đề cốt lõi.

Kết luận: Một tiểu thuyết thách thức nhưng phi thường — dành cho những ai yêu thích những tác phẩm tham vọng về mặt trí tuệ, phá vỡ ranh giới thể loại và dám vẽ lại biên giới của văn chương. Không dành cho những người sợ nha sĩ hoặc bác sĩ.

 

Solenoid - nhật ký đọc sách

Solenoid là tiểu thuyết của Mircea Cartarescu. Bản tôi có là bản tiếng Anh của Sean Cotter, Pushkin Press xuất bản, dày 638 trang chữ cỡ nhỏ. Tôi vừa đọc vừa ghi nhật ký để đảm bảo mình sẽ hoàn thành.

7/11/2025

Đọc xong 7 chương phần 1. Trong phần này ta sẽ được giới thiệu với nhân vật xưng tôi, một giáo viên ngữ văn 27 tuổi, đầu đầy chấy, mà anh ta gọi là "bệnh nghề nghiệp" do lây từ lũ trẻ con. Đọc phần này trong lúc tôi đang bị ngứa ngáy khắp người không rõ nguyên do, đâm ra đồng cảm với anh ta ghê gớm. Anh ta hint về những giấc mơ của mình, nhưng có lẽ sẽ nói đến ở phần sau. Anh ta dần hé lộ cho người đọc về giấc mộng văn chương của mình. Anh đã từng viết một bài thơ vĩ đại, mà anh gọi là Bài Thơ viết hoa, ấy là kết quả của mưới năm đọc văn chương của anh. Ta sẽ gặp những câu như thế này:" For the past decade, I had forgotten to breathe, cough, vomit, sneeze, ejaculate, see, hear, love, laugh, produce white blood cells, protect myself with antibodies, I had forgotten my hair had to grow and my tongue, with its papilla, had to taste food. I had forgotten to think about my fate on Earth and about finding a wife. Lying in bed like an Etruscan statue over a sarcophagus, my sweat staining my sheets yellow, I had read until I was almost blind and almost schizophrenic." 

Giả như Bài Thơ của anh ta được đón nhận, hẳn anh đã trở thành một tác giả lớn, viết chồng chồng sách. Nhưng trong buổi đọc thơ tháng 10 năm 1977, bài thơ của anh đã bị chê không thương tiếc, bản thân anh bị ví như một đứa bé mới chập chững biết đi không những đòi chạy marathon mà còn muốn chiến thắng giải chạy. Anh đã bị hủy diệt hoàn toàn sau buổi đọc thơ đó và rồi trở thành một giáo viên ngữ văn gầy giơ xương đầu đầy chấy. 

Có môt đoạn khá dài MC viết về việc nhân vật tôi lý giải vì sao mình không trở thành nhà văn rất đáng chú ý. "I have read all the books, and I have never known a single author. I have heard all the voices, with schizophrenic clarity, but no real voice has ever spoken to me." Và rồi MC ví von văn chương như một bảo tàng của hàng ngàn cánh cửa ảo, cánh cửa nào cũng được vẽ thật đẹp, nhưng không cánh cửa nào mở ra. Điều cần làm là nhắm mắt và sờ những bức tường bất tận để hiểu rằng trong ngôi nhà văn chương không có cánh cửa mở nào, thế nhưng người ta lại không thích nhắm mắt mà thích có nghìn con mắt để nhìn nghìn lối ra giả. Để rồi sau đó nhân vật tôi sẽ thú nhận rằng: "I never became a writer because I never was, from the start, a writer. I loved literature like a vice, but I never truly believed that it was the way. Fiction does not attract me, it was not my life's dream to add a few false doors to the walls of literature."  

Có thể đoán được phần nào, trong cuốn này cũng như trong Nostalgia mà tôi đọc hồi đầu năm, MC sẽ dành nhiều trang viết về bản thân văn chương. Cuốn tiểu thuyết này chắc sẽ bao hàm trong nó những bài tiểu luận. 

Cho đến lúc này, cảm giác đọc cuốn này thật khoái, không kém gì so với Nostalgia cả.

11/11/2025

Đọc hết chương 12 phần 1. Ở chương 8, MC bắt đầu giới thiệu cho ta solenoid - một thứ gì đó liên quan tới điện từ. Nhân vật tôi mua lại một căn nhà của người phát minh ra cái gọi là "Borina selenoid". Borina là tên của nhà phát minh. Solenoid được tả giống như một cái bánh donut khổng lồ, đường kính 9 mét, quấn quanh một cái lõi sắt là 16 lớp dây đồng. Solenoid được chôn bên dưới căn nhà, và bất kể nó được thiết kế cho tác dụng gì, thì nó chưa bao giờ phát huy tác dụng, nó là một thất bại của nhà phát minh. Tuy nhiên, tới một hai chương sau thì ta sẽ thấy ngẫu nhiên solenoid đã phát huy tác dụng của nó như thế nào. MC dành nhiều trang mô tả ngôi nhà kỳ dị này bằng những câu văn cũng kỳ dị và khoa trương một cách cố ý. Chẳng hạn, ông tả bóng tối trong căn nhà dày đặc đến nỗi, khi đẩy cửa "You had to push the door again, with a force equivalent to the volume of darkness you displaced", hay "Once I closed the door, the world disappeared" và "It took another another eternity for my eyes to become accustomed". 

Chính trong căn nhà đó, Irina, giáo viên vật lý, người tình của nhân vật xưng tôi, tác giả cuốn nhật ký này (đã rõ đây là nhật ký), sẽ tình cờ phát hiện ra công dụng của solenoid. Sau một trận tình ái, cô chạm vào một cái công tắc bí hiểm nào đó và thế là cô lơ lửng giữa phòng ngủ. Kể từ đó cặp đôi này có trò make love in the air. "We devour each other, we cleave to each other, we enter and exit each other's cavities, we lose ourselves in the dark and find ourselves, ever sweatier and more ardent, after our fingers claw through nothing and nevermore to find other fingers, or a foot, or a shoulder, or hair, or a mouth. or the eyelashes of the other person, so we can approach and touch and come close."

Toàn bộ chương 11 là miêu tả cuộc phiêu lưu của tác giả và bạn đồng hành, thầy giáo dạy toán, khám phá một cái nhà xưởng cũ nơi đám học sinh thường chui vào đó làm những trò có trời mà biết là gì. Cái nhà xưởng này được miêu tả là cũng giống như Bucharest, thành phố buồn bã nhất trên mặt đất, được thiết kế "as a ruin from the start", và nó không sản xuất ra cái gì khác ngoài "fear and grief, the unhappiness and agony, the melancholy and suffering of our life on Earth".  

Chương 12, nhân vật tôi khẳng định mình đang kể lại chuyện đời mình   - the story of  an unknown person : "This is precisely why I need to write it, because if it's not written by me, the only one to whom it means anything, then no one will write it." Tôi viết không phải để tôi đọc, mà tôi viết để tôi hiểu chính mình, chẳng lẽ đó không phải đó nên là thái độ cần có của mọi người viết sao? Trước khi cố gắng hiểu người thì hãy hiểu cố gắng hiểu ta. Trong chương này, nhân vật tôi sẽ kể về người em sinh đôi của mình đã mất từ khi rất nhỏ, bốn tháng tuổi, sáu tháng tuổi hay một tuổi gì đó, ta sẽ không bao giờ biết rõ. MC kể về ký ức của một người không có ký ức: "Even though I don't remember, I will never forget it." và nỗi đau của người anh em sinh đôi ở lại "Victor disappeared, and he took with him perhaps the only reason, the only brilliance, the only opportunity of my life... I have gazed with half my gaze, I have listened with my half hearing." Sau sự ra đi của người anh em sinh đôi, người ở lại chỉ còn một nửa, gánh chịu tình yêu của bố mẹ. 

13/11/2025

Xong chương 19. Đã sang phần 2, nhưng các chương đánh số liên tục nên không cần nhắc tới phần nữa.

Chương 13 nói về cô giáo dạy hóa Caty, người mỗi ngày một kiểu váy, một kiểu giày, một kiểu tóc khác nhau. Cô không chấp nhận được mình sẽ già đi và sẽ chết, nên cô đã gia nhập nhóm Picketists, một phong trào kháng cự đau khổ, bệnh tật và cái chết. "...She was hopelessly in love with her younger self, she was a lesbian in love with her younger body...". Hàng đêm, nhóm Picketist sẽ tổ chức phản đối ở các nghĩa trang, và trong hành vi phản đối đó họ tìm thấy sự bằng an. Họ không còn sợ già và chết nữa. "She fought against them, she hoped against them. The odds of winning weren't important, but the fight was. Caty had seperated herself from the lazy mass of hostages who lived with bowed heads." Nghe thiền phết. Kết quả hay không không quan trọng, quan trọng là hành động. Caty làm ta nhớ tới Ispas, người gác cổng trường ở phần trước. Ispas là người hằng đêm nhìn lên bầu trời đầy sao, chờ đợi đĩa bay đến đón mình đi, mặc kệ mọi người nhạo báng. "At least he looked at the stars, he, the lowliest person who has ever lived on Earth; at least he wants to get out."

Chương 14 kể về cuộc phẫu thuật ở miệng khi còn nhỏ, nhưng đồng thời cũng là một khảo nghiệm về ký ức và những giấc mơ. Từ kinh nghiệm cá nhân, tôi cũng thấy ký ức thời thơ ấu rất dễ chồng lần với những giấc mơ. Chẳng hạn, hồi bé, tôi khăng khăng mình đã từng đi Sài Gòn, đi ngang qua cầu và gió thổi bay mũ. Thực tế, tôi chưa bao giờ đi Sài Gòn trước 12 tuổi. Trong chương này, nhân vật tôi kể về cuộc phẫu thuật, cảm giác nằm bồng bềnh nhìn lên bầu trời đầy sao, không biết mình đang ở đâu, mọi thứ đều hư ảo. Nhưng sau này, nhân vật tôi lại thấy không mình không có vết mổ nào, trong khi người em họ lại có một vết sẹo ở hàm phải. 

Chương 15 viết về thư viện, tiệm sách, và việc đọc sách. Một câu chuyện thú vị về việc nhân vật tôi lần đầu đọc Ruồi trâu năm lớp 6, cuốn sách thiếu mất một chương nhưng đã làm cậu đầm đìa nước mắt. Nhiều năm về sau, nhân vật tôi khi đã là thanh niên, háo hức mượn một ấn bản Ruồi trâu trọn vẹn từ thư viện, háo hức đọc lại chỉ để thất vọng. "Perhaps all we want from reading is to return to that age when we could hold a book and cry, to that time between childhood and adolescence, the sweetest era of our lives." Tôi cũng vậy, đôi lúc tôi cũng mong muốn xiết bao được trở về thời niên thiếu, bắt đầu hiểu biết nhưng còn hãy ngây thơ, chưa vấy bẩn bởi định kiến và phán xét, để được vây quanh bởi sách, sống tình yêu thuần khiết. 

Chương 16 rất ngắn. Đáng chú ý, cuốn sách yêu quý nhất của nhân vật tôi là Nhật ký của Kafka.

Phần 2 bắt đầu từ chương 17. Chương 17 kể về nhân vật tôi đã được mẹ nuôi dạy như một bé gái, những chuyến đi cùng mẹ tới một phòng khám, đồn công an và những giấc mơ.

Chương 18 kể câu chuyện về giáo viên lịch sử  Radulescu và sự cố mất nhẫn cùng cách ứng xử của giáo viên dạy nghề Eftene. Bản thân chương này có thể một truyện ngắn độc lập.

Chương 19 trở về những ký ức của thời thơ ấu. Nhân vật tôi có một cái hộp kẹo đựng răng sữa, cuống rốn, bím tóc, những tấm ảnh cũ. Anh thường xuyên lục lại cái hộp này- cái hộp giống như một công tắc để đưa anh xuyên thời gian trở về thời thơ ấu. Chương này có một đoạn cực hay về việc nhổ răng, chắc phải bỏ công dịch ra. 

17/11/2025

Nhờ hai ngày cuối tuần mà tôi đã đọc được tới 2/3 cuốn sách, nghĩa là đã qua 200.000 chữ. Nghe thì có vẻ nhanh nhưng thật ra tôi đọc khá vất vả, có lúc 1 tiếng đồng hồ không qua khỏi 5 trang do phải dừng lại để tra cứu nhiều chỗ. Tôi đánh dấu khá nhiều chỗ, nhưng chưa có thời gian để note lại tại đây. Chỉ có thể nói vắn tắt rằng đọc cuốn này là một trong những khoái cảm lớn nhất đời đọc sách của tôi.

Một chỗ đáng lưu ý là nhân vật tôi khi viết lại văn bản này luôn lặp đi lặp lại là mình muốn ghì lại những anomalies - những chuyện bất thường. Tôi lật lại note của mình khi đọc cuốn Nostalgia và gặp ngay câu "literature is teratology" - văn chương là ngành nghiên cứu những bất thường, dị dạng. Vậy là có thể nhìn ra điểm chung giữa hai cuốn.

Điểm chung nữa đó là ký ức, ký ức giả, những giấc mơ và ảo giác. 

23/11/2025

Đọc xong! 

Thoạt đầu tôi định ghi nhật ký đọc đều đặn để lấy động lực đọc cho hết, nhưng khi cuốn sách cuốn tôi đi rồi tôi chỉ tập trung đọc cho xong. Hy vọng vài ngày tới có thời gian tôi sẽ note lại một số thứ nhìn thấy trong khi đọc.